به گزارش مشرق، با استناد به دادههای رسمی سازمان ثبت احوال کشور و افزایش میانگین سن ازدواج و گسترش پدیده مضیقه ازدواج برای دختران بالای ۴۰ سال، امروز ازدواج در ایران دیگر یک تصمیم صرفاً سنتی نیست، بلکه به بازتابی از انتخابهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تبدیل شده است که در آن الگوهای سنی و جنسیتی نیز دستخوش تغییر شدهاند.
بهمن عبدی، مدیرکل دفتر برنامهریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان با اشاره به آخرین آمارهای ثبت احوال کشور میگوید: «بر اساس دادههای دقیق سال ۱۴۰۲، میانگین سن ازدواج اول برای آقایان ۲۷ سال و برای خانمها ۲۳ سال بوده است. این در حالی است که در سال ۱۴۰۳ میانگین سن ازدواج اول برای مردان به ۲۸.۳ سال و برای زنان به ۲۴.۱ سال رسیده است. این آمار نشان میدهد که روند افزایش سن ازدواج همچنان ادامه دارد و این تغییر در بیشتر استانهای کشور قابل مشاهده است.»
او توضیح میدهد، میانگین سن ازدواج در استانهای مختلف تفاوت چشمگیری دارد و تهران، البرز، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد در صدر جدول قرار دارند. در استان تهران میانگین سن ازدواج برای آقایان ۳۰.۶ سال است و در ایلام ۳۰.۳ سال، در البرز ۳۰ و کهگیلویه و بویراحمد هم حدود ۳۰.۱ سال. در میان زنان نیز تهران با میانگین ۲۷.۱ سال بالاترین سن ازدواج را دارد و پس از آن البرز و ایلام با میانگین ۲۶.۴ سال قرار دارند.»
به گفته عبدی، پایینترین میانگین سن ازدواج در کشور مربوط به استان سیستان و بلوچستان است؛ جایی که دختران بهطور میانگین در سن ۲۰ سال و ۸ ماه و پسران در ۲۴.۹ سال ازدواج میکنند. در مجموع، اختلاف میانگین سن ازدواج میان استانهای مختلف کشور، بازتابی از شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هر منطقه است. در کلانشهرها افزایش سطح تحصیلات، هزینههای زندگی و تغییر سبک زندگی باعث بالارفتن سن ازدواج شده است، اما در برخی مناطق محرومتر همچنان ازدواج در سنین پایینتر رخ میدهد.
تغییر الگوی سنی ازدواج در کشور
مدیرکل دفتر برنامهریزی و توسعه اجتماعی جوانان میافزاید، در سال ۱۴۰۴ هنوز پیمایش جدیدی انجام نشده است، اما دادههای سال گذشته تصویر روشنی از تغییر الگوی سنی ازدواج در کشور ارائه میدهد. بر اساس این دادهها، بیشترین میزان ازدواج در میان گروه سنی ۳۵ تا ۳۹ سال ثبت شده است. عبدی در اینباره توضیح میدهد: «در سال ۱۴۰۳ حدود ۴۰هزار و ۷۰۰ فقره ازدواج در گروه سنی ۳۵ تا ۳۹ سال انجام شده که از این میان ۱۲هزار و ۱۶۳ مورد مربوط به ازدواج زنان و مردان همسن در همین گروه سنی بوده است. این آمار نشان میدهد تمایل به ازدواجهای همسن در جامعه افزایش پیدا کرده است.»
او با اشاره به ثبت برخی ازدواجهای خاص در دادههای رسمی میگوید: «در میان آمارها حتی یک مورد ازدواج زن ۶۰ تا ۶۴ساله با مردی در گروه سنی ۳۰ تا ۳۴ساله دیده میشود. همچنین ۳۴ ازدواج میان زنان ۵۰ تا ۵۴ساله با مردان ۳۰ تا ۳۴ساله ثبت شده است. در گروه زنان ۴۰ تا ۴۴ ساله، ۶۱۷ ازدواج با مردان ۳۰ تا ۳۴ساله انجام شده و ۲۶۵۱مورد نیز میان زنان ۳۵ تا ۳۹ساله با مردان رده سنی ۳۰ تا ۳۴ساله به ثبت رسیده است. این دادهها بیانگر آن است که الگوی سنی ازدواج در کشور در حال تغییر است.»
عبدی به موضوعی اشاره میکند که آن را یکی از مهمترین چالشهای اجتماعی در زمینه ازدواج میداند و توضیح میدهد: «در حال حاضر در بحث ازدواج، از پدیدهای با عنوان مضیقه ازدواج برای دختران بالای ۴۰ سال صحبت میکنیم. ازدواج در واقع نوعی بازار است که در آن طرفین بر اساس تقاضای مشترک وارد تعامل میشوند.
اما وقتی در این بازار توازن وجود نداشته باشد، بخشی از جامعه با مضیقه مواجه میشود. طبق دادههای ما، در کشور حدود سه میلیون زن بالای ۴۰ سال وجود دارد که به تجرد قطعی رسیدهاند. این زنان به دلیل کاهش تعداد مردان همسن مجرد، شانس ازدواج با همسالان خود را از دست دادهاند.»
او توضیح میدهد: «با نگاهی به آمار ازدواج در این گروه سنی میبینیم که دختران ۴۵ تا ۴۹ساله در سال گذشته در ۵۷۶ مورد با مردان ۵۵ تا ۶۴ساله ازدواج کردهاند. همچنین مجموع ازدواجهای زنان ۴۰ تا ۴۹ساله با مردان بالای ۶۰ سال، ۱۹۷۷ مورد بوده است. این آمارها نشان میدهد که وقتی خانمها به سن خاصی میرسند، فرصت ازدواجشان با افراد همسن یا حتی نزدیک به سن خود بهشدت کاهش پیدا میکند.»
عبدی با اشاره به نسبت جمعیتی زنان و مردان نیز تأکید میکند که این نابرابری از دل آمار بیرون میآید: «بر اساس دادههای جمعیتی، تعداد دختران ۱۳ تا ۴۰ سال نسبت به پسران ۱۵ تا ۴۰ سال کمتر است. به همین دلیل، در گروههای سنی پایینتر مردان گزینههای بیشتری برای ازدواج دارند و همین موضوع باعث میشود بخشی از زنان در سنین بالاتر در مضیقه ازدواج قرار گیرند.»
او یادآور میشود که تغییر نگرشهای اجتماعی، موجب تحول در الگوهای انتخاب همسر شده است: «امروز دیگر معیار سن بهتنهایی تعیینکننده نیست. در گذشته سنت این بود که مردان با زنان کوچکتر از خود ازدواج کنند، اما حالا شاهد افزایش ازدواجهایی هستیم که در آن زنان از مردان بزرگترند. به عنوان نمونه، در سال گذشته ۶۴۲۱ ازدواج میان زنان ۳۰ تا ۳۴ساله با مردان ۲۵ تا ۲۹ساله انجام شده است. همچنین ۱۸۶۲ مورد ازدواج میان زنان ۳۵ تا ۳۹ساله و مردان ۲۵ تا ۲۹ساله و ۵۲۱ مورد میان زنان ۴۵ تا ۴۹ساله و مردان ۲۵ تا ۲۹ساله ثبت شده است.»
مدیرکل دفتر برنامهریزی و توسعه اجتماعی میگوید: «در کل، مردان ۲۵ تا ۲۹ساله در مجموع ۸۹۴۸ ازدواج با زنانی بزرگتر از خود داشتهاند که رقم قابلتوجهی است. حتی در گروه زنان ۵۰ تا ۵۴ سال و مردان ۲۵ تا ۲۹ سال نیز ۱۷ ازدواج به ثبت رسیده است. این آمارها نشان میدهد که معیارهای انتخاب همسر نسبت به گذشته تغییر کرده و نگاه برابر نسبت به زنان، استقلال مالی و فکری آنها و حق انتخاب آزادانهتر، موجب شده سن دیگر عامل مطلق در ازدواج نباشد.»
عبدی در تبیین ریشههای این تحولات میگوید: «در جوامع سنتی، باروری و تعداد فرزندان یکی از مهمترین ارزشها در ازدواج بود و به همین دلیل تمایل به ازدواج با دختران کمسن بیشتر بود تا فرصت باروری طولانیتر باشد. اما امروز دیدگاهها نسبت به فرزندآوری تغییر کرده است. بسیاری از زوجها به جای تعداد فرزندان، به کیفیت زندگی و ثبات اقتصادی اهمیت میدهند. در نتیجه سن ازدواج زنان افزایش یافته و نگرش جامعه نسبت به تفاوت سنی در ازدواجها انعطافپذیرتر شده است.»
کاهش انگ زنی در ازدواجهای با گروه سنی معکوس
بر اساس آمارها، ازدواج مردان با گروه سنی پایینتر از زنان هم افزایش یافته است موضوعی که تا چندین سال پیش به عنوان تابو در کشور از آن یاد میشد.
او به کاهش انگزنی اجتماعی نسبت به ازدواجهای نامتعارف اشاره میکند و میگوید: «تا چند سال پیش ازدواج زنی با مردی کوچکتر از خود با نگاه منفی همراه بود، اما امروز جامعه در حال عبور از این باورهاست. ما با نسلی مواجه هستیم که ارزشهای فردی و استقلال شخصی را در اولویت قرار میدهد. همین موضوع باعث شده تنوع در الگوهای ازدواج افزایش یابد.»
عبدی بر افزایش ازدواجهای همسن تأکید میکند و آن را نشانهای از توازن در انتخابها میداند و میگوید: «در حال حاضر بیشترین فراوانی ازدواج مربوط به زنان و مردانی است که در گروه سنی ۳۵ تا ۳۹ سال قرار دارند. در سال ۱۴۰۳ تعداد ۴۰ هزار و ۷۰۰ فقره ازدواج در این گروه داشتیم که از این تعداد ۱۲ هزار و ۱۶۳ ازدواج میان همسالان در این رده سنی ثبت شده است. این موضوع نشان میدهد تمایل به ازدواج همسن در جامعه تقویت شده و فاصلههای سنی زیاد کمتر شده است.»
به گفته او، در عین حال که برخی دختران بالای ۴۰ سال به دلیل شرایط جمعیتی در مضیقه ازدواج قرار گرفتهاند، اما در سوی دیگر نیز گروهی از پسران جوانتر تمایل بیشتری به ازدواج با زنان بزرگتر از خود پیدا کردهاند. این پدیده بخشی از تحولات فرهنگی جامعه است. دختران بالای ۴۰ سال امروز مخاطبانی در سنین پایینتر دارند و این موضوع اگرچه در گذشته با نگاه منفی مواجه میشد، اما اکنون بیشتر به عنوان یک واقعیت اجتماعی پذیرفته شده است.
عبدی تأکید میکند: «آنچه از مجموعه این آمارها برداشت میشود، این است که ازدواج در ایران دیگر تابع یک الگوی سنتی ثابت نیست. عوامل اقتصادی، فرهنگی، شغلی و تحصیلی در تصمیم به ازدواج و انتخاب همسر نقش پررنگتری پیدا کردهاند. از سوی دیگر، بالارفتن سطح تحصیلات، اشتغال زنان و استقلال مالی آنها نیز موجب شده زنان انتخابگرتر شوند و همین امر میانگین سن ازدواج را افزایش داده است.»
۰۹:۴۸ - ۱۴۰۴/۰۸/۰۷
۱۰:۱۸ - ۱۴۰۴/۰۸/۰۷
